اظهارنامه وموارد آن

اظهارنامه

اظهارنامه از اوراق قضایی است كه وقتی بخواهیم حق خود را از دیگری قبل از اقامه دعوی و برای تامین دلیلی برای دعاوی آتی مطالبه نماییم از برگه اظهارنامه استفاده می شود .  تفاوت تنظیم و ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل با بیان شفاهی مطلب مورد دعوی و اقامه دعوی در مراجع قضایی در اینست كه؛ بیان شفاهی به علت غیر مضبوط بودن نمی توان از آن در اقامه دعوی در مراجع قضایی استفاده كرد .  و اقامه دعوی قضایی مستلزم تنظیم دادخواست یا شكوائیه و صرف وقت به منظور برگزاری جلسات رسیدگی در محاكم می باشد .  مضافاً بر اینكه در حقیقت اظهارنامه به نوعی رفع دعوی به طریقه مصالحه و كدخدامنشی است ضمن آنكه از پاسخ اظهارنامه می توان در دعاوی احتمالی آتی در مراجعه قضایی به عنوان دلیل استفاده نمود . بدین ترتیب تنظیم و ارسال اظهارنامه برای مخاطب (طرف مقابل) به طور رسمی اقدام به مطالبه حق می باشد .

البته این نكته را نبایستی از نظر دور داشت كه مدعی حق زمانی می تواند حق خود را از طریق اظهارنامه مطالبه نماید كه حسب قانون یا عرف و یا براساس توافق طرفین موعد مطالبه حق رسیده باشد گاهی و در برخی موارد ارسال اظهارنامه قبل از اقامه دعوا لازم است. مثلاً؛ وقتی محلی را به طور امانی به شخص واگذار نموده باشیم وشخص از استرداد مال امانی استنكاف نماید ، با ارسال اظهارنامه برای وی ، اخطار می نمائیم كه ید امانی مخاطب با این  ابلاغ مرتفع شده . در این صورت اگر متصرف بازهم محل واگذاری را تخلیه و تحویل ندهد  ، ید امانی او تبدیل به ید عدوانی شده وشخص متصرف عدوانی محسوب می گردد كه می توان برعلیه او دعوی رفع تصرف عدوانی در مراجع قضایی اقامه نمود . نكته لازم به تذكر آنست كه اظهارنامه فقط برای مطالبه حق نیست بلكه هركس می تواند هر نوع اظهاری راجع به معاملات و تعهدات خود با طرف مقابل را از طریق ابلاغ اظهارنامه كه طریقه رسمی ابلاغ اظهارات است، بیان نماید . 

 ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص تنظیم و ارسال اظهارنامه چنین اشعار می دارد كه؛  هركس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر این كه موعد مطالبه رسیده باشد. به طور كلی هركس حق دارد اظهاراتی را كه راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند، ضمن ارسال اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید .[

این مختصر به منظور آشنایی همكاران و خوانندگان با اظهارنامه تهیه و تنظیم شده و در تدوین آن از كتابهای : قانون آیین دادرسی مدنی، ترمینولوژی حقوق، مطلب مندرج در مجله حقوقی دادرسی با عنوان حقوق و زندگی، آیین نگارش حقوقی نوشته آقای بهمن كشاورز استفاده شده است . با این امید كه دوستان خواننده را به كار آید .

یكم موارد استفاده از اظهارنامه :

با توجه به مفاد مواد 157-156 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص كاربرد اظهارنامه می توان گفت؛ وقتی بخواهیم چیزی را به طور رسمی به كسی بگوییم ، به نحوی كه بعداً بتوانیم ثابت كنیم كه مطلب مورد را به او گفته ایم از اظهارنامه استفاده می كنیم ،‌ ویا زمانی كه بخواهیم چیزی را به كسی بدهیم و او حاضر نیست آن را بگیرد، آن را از طریق ارسال اظهارنامه به وی تسلیم می نماییم .

چند مثال :

1-   اگر ما یكی از ظهرنویسان سفته، برات ویا چك باشیم و این سند وصول نشده( واخواست شده و یا برگشت خورده است ) و كسی كه ما سند را با ظهرنویسی به او داده ایم وجه آن را از ما مطالبه می كند، در این حالت ما هم باید مراتب را با اظهارنامه به نفر قبل از خودمان كه سند را به ما داده است اطلاع دهیم .

2-   وقتی محل كسب را با سند عادی اجاره داده ایم و مستاجر اجاره نمی پردازد، باید اجاره بها را با ارسال اظهارنامه مطالبه كنیم واگر پرداخت نكرد برای تخلیه محل اقامه دعوی نماییم .

دوم � تهیه و تنظیم اظهارنامه :

1-    همانگونه كه بیان شد اظهارنامه از اوراق قضایی است . پس این اوراق را بایستی از محل فروش تمبر و اوراق قضایی دادگستری ها تهیه نمود .

2-   اگر بخواهیم برای یك نفر اظهارنامه بنویسیم، می بایست سه نسخه اظهارنامه تهیه و مطالب خود را در سه نسخه بنویسیم.( برای هر نفر اضافی هم باید یك نسخه اضافی تنظیم كرد . )

3-    اگر به فرم اظهارنامه كه تصویر آن در صفحه های بعدی نشان داده شده است توجه شود، این برگ به 5 بخش تقسیم شده است .

-  در كادر بالا سمت راست مشخصات و اقامتگاه اظهاركننده نوشته می شود .

-  در كادر كوچك بالا و وسط، موضوع اظهارنامه نوشته می شود .

- در كادر بالا سمت چپ مشخصات و اقامتگاه مخاطب(گیرنده اظهارات) نوشته می شود .

- در ستون سمت راست با عنوان خلاصه اظهارات؛ اظهارات به طور خلاصه نوشته می شود .

- پس از تسلیم اظهارنامه به مرجع قضایی (دفاتر دادگاه ها) و یا اداره ثبت اسناد و و ابلاغ آن به مخاطب،  وی جوابیه خود را در ستون سمت چپ اظهارنامه با عنوان خلاصه جواب می نویسد . و مسترد می دارد .

-اگر لازم باشد كه به همراه اظهارنامه سند یا مال یا وجهی را به طرف مقابل تسلیم كنیم، آن سند یا مال یا وجه را به مرجعی كه اظهارنامه را برای ابلاغ به آن تسلیم كرده ایم تحویل می دهیم تا به ضمیمه اظهارنامه تحویل مخاطب گردد .

 سوم � توصیه هایی كه در تنظیم اظهارنامه باید مورد توجه قرار گیرد :

1- اجتناب از به كار بردن كلمات و الفاظ ركیك و زشت .

2-  اجتناب از نوشتن مطالبی كه می تواند افترا یا اشاعه اكاذیب تلقی شود .

3- اجتناب از نسبت دادن جرم به طرف مقابل .

4- مطالب به طور خلاصه و بدون حواشی بیان گردد .

5- دقت در به كار بردن الفاظ و عبارات . و توجه داشته باشیم كه گاهی عدم دقت در بیان اظهارات زیانی به بار می آورد و ممكن است برعلیه خودمان در محاكم به كار رود .

6- در پایان‌اظهارنامه به‌ طور‌خلاصه تصریح كنیم كه در صورت عدم همكاری مخاطب                "اقدامات قانونی‌‌مقتضی‌" را در پی‌خواهد داشت و‌كلیه خسارات هم‌از‌طرف وصول‌‌خواهد شد .

7- اگر می خواهیم به همراه اظهارنامه چیزی را به مخاطب تحویل دهیم در اظهارنامه به آن چیز تصریح می نماییم .

8-اگر چیزی را كه می خواهیم به مخاطب دهیم قابل ارسال به همراه اظهارنامه نباشد، آنرا تحویل دفتر ابلاغ اظهارنامه می دهیم ودر اظهارنامه قید می كنیم كه آن چیز تحت نظر دفتر اظهارنامه ناحیه قضایی مربوطه گذاشته شده است .

بیان چند نكته :

بایستی توجه داشت كه با ارسال اظهارنامه طرف مقابل را آماده دفاع می نماییم لذا درموارد ذیل لازم است از ارسال اظهارنامه خودداری كنیم .

الف � با ارسال اظهارنامه طرف مقابل هوشیار شده و آماده دفاع گردد .

ب � با ارسال اظهارنامه امتیاز استفاده از عامل غافلگیری در دعوی را از دست بدهیم .

ج � ممكن است وقتی شخصاً اظهارنامه را تهیه می كنیم، به علت عدم تسلط به مسائل حقوقی، ضمن بیان مطلب خود، مواردی را هم اعلام و اظهار كنید كه جنبه اقرار داشته باشد و طرف از آنها استفاده كند .

د- امید بستن به جواب اظهارنامه باعث از دست رفتن زمان شده و نتیجه ای هم حاصل نمی شود .

چهارم � مراحل ارسال اظهارنامه:

1-   پس از تنظیم اظهارنامه در نسخه های لازم، آنرا به دفتر فروش تمبر دادگستری برده و مبلغ هزار ریال تمبر بر روی آن الصاق و ابطال می نماییم .

2- اظهارنامه تمبر زده شده را به دفتر دادگاه یا اداره ثبت محل تسلیم می نماییم .

3-بیست روز بعد از تسلیم اظهارنامه برای اخذ نتیجه به همین مرجع مراجعه می نماییم (ممكن است در یك مرجع قضایی دایره اظهارنامه وجود داشته باشد كه در این صورت محل تسلیم اظهارنامه و اخذ جوابیه آنجا خواهد بود .)

4-از سه نسخه ای كه تسلیم واحد ابلاغ شده، یك نسخه به مخاطب، یك نسخه به اظهاركننده و نسخه سوم در دفتر اظهارنامه بایگانی می شود .

پنجم- پاسخ اظهارنامه:

به دو طریق ذیل می توان پاسخ اظهارنامه را داد .

1- در حضور مامور ابلاغ در ستون جواب مطالب خود را نوشته و اظهارنامه را مسترد می داریم .

این شیوه به دلایل ذیل توصیه نمی شود :

- معمولاً مامور ابلاغ نمی تواند مدت زیادی معطل شود تا شما پاسخ خود را با دقت بنویسید .

- طبعاً پاسخی كه با عجله و به این ترتیب نوشته شود دقیق و حساب شده نیست و این خطر وجود داردكه مطالبی به زیان خودمان بنویسیم .

2- پاسخ را طی اظهارنامه دیگری بدهیم . در این حالت در قسمت موضوع اظهارنامه خواهیم نوشت: "پاسخ اظهارنامه شماره ............................ تاریخ ..............." . این پاسخ به ترتیب ارسال اظهارنامه اولیه یعنی الصاق تمبر و رجوع به دفتر دادگاه یا اداره ثبت، ارسال می گردد .

 به هر حال چون سرعت در پاسخ دهی موجب می شود كه ناشیانه مطالبی را ذكر كنیم كه در اقامه دعوا از سوی طرف مقابل برعلیه خودمان مورد استفاده قرار گیرد، بنابراین شایسته است مامور ابلاغ را معطل نكرده و به طریق دوم پاسخ اظهارنامه را بدهیم .  گاهی به منظور احتراز از برخی عواقب احتمالی ناخوشایند لازم است پس از مطالعه اظهارنامه در ستون جوابیه فقط بنویسیم ((تكذیب می شود)) .

ششم- شیوه های جایگزین اظهارنامه :

گاهی موارد و مسائلی پیش می آید كه فوریت آن چنان است كه ارسال اظهارنامه هم موجب اتلاف وقت و از دست رفتن زمان می شود .  در اینگونه موارد می توانیم مطلب خود را از طریق :

1-    تلگرام به طرف ابراز و اظهاركنیم و رونوشتی از تلگرام را برای خودمان بفرستیم تا بعد ها بتوانیم به آن استناد كنیم .

2-   پست تصویری ، شرحی را كه نوشته ایم برای طرف می فرستیم در عین حال از اداره پست  می خواهیم نسخه ای از آن برای خود ما بفرستد .

استفاده از پست تصویری یاتلگرام در كلیه مواردی كه مقامی از انجام وظایف قانونی خود امتناع  می كند و در عین حال حاضر نیست نامه یا لایحه یا شكایت ما را بپذیرد و دستور ثبت آنرا بدهد،          می تواند مفید باشد .  چون به این ترتیب مقام مورد بحث نمی تواند ادعا كند كه ما به او چیزی نگفته یا ننوشته ایم یا مراجعه ای به او نداشته ایم .

 توجه : تلگرام و پست تصویری جای اظهارنامه را نمی گیرد و حالت ابلاغ رسمی ندارد .

نمونه اظهار نامه در خصوص دعوت به دفترخانه و تنظيم سند رسمي

نمونه اظهار نامه فسخ اجاره نامه