تعقیب ودادرسی کیفری

موضوع درس:  1-  کشف جرم---- ضابطین دادگستری ------دادسرا

                   2-   تعقیب متهم یا متهمین

                   3- تحقیقات ---------- مقدماتی--------------دادسرا

                                               نهایی

                    4- رسیدگی وصدور حکم - ----------------- دادگاه

                    5-  اجرای احکام کیفری ------------------ دادسرا

تعقیب یا تحقیق کدامیک مقدم ترند؟

با توجه به اینکه در قانون ایین دادرسی کیفری ،  بردونوع جرم ..  مشهود وغیر مشهود دلالت می کند.         (   ماده 21.ق.م.ا) به نظر میرسد در جرائم مشهودنظرقانونگذاربراین باشد که اول تعقیب صورت بگیرد سپس تحقیق گردد. به عنوان مثال :  جرمی که درمقابل  دیگران معمولا صورت پذیرد سرقت  در مقابل دیدگان پلیس

امادر جرائم غیرمشهود که اکثر پرونده های دادسرا را تشکیل می دهد ومنظور همان شکایت شاکیان می باشد اول تحقیق بعد تعقیب صورت می پذیرد.

                       مشهود -----------------------اول تعقیب بعد تحقیق

جرائم

                   غیر مشهود---------------------اول تحقیق بعد تعقیب 

                                                                                   ( ماده 124 قانون)

در قانون ایین دادرسی کیفری در ماده 1 تحقیق را مقدم بر تعقیب می داند

تعریف ایین دادرسی کیفری

مجموعه اصول ومقرراتی است که برای کشف وتحقیق جرائم وتعقیب مجرمان (دادسرا وظیفه اصلیش تعقیب متهمان است) ونحوه رسیدگی  وصدور رای وتجدید نظر واجرای احکام ونیز تعیین وظایف واختیارات مقامات قضایی وضع شده است

2

از ماده 1 قانون ایین دادرسی کیفری تا ماده 227

موضوع درس

                                        بخش اصلی: موضوع اصلی درس عبارتند از: رسیدگی به جنبه عمومی

                                                     جرم ....  .یعنی ایا عملی مه انجام گرفته جرم محسوب می        

                                                         شود یا خیر و در  نهایت  حکم  برائت  یا حکم محکومیت

شامل دوبخش می باشد                             صادر گردد.  یعنی وقتی فردی از ارتکاب جرمی  متضرر

                                                         می شود وشکایت می نماید مقصود اصلی تعیین مجازات

                                                         برای او می باشد این موضوع اصلی درس است.

                                      بخش فرعی:  موضوع فرعی درس: فرد شاکی می تواند از همان دادگاه

                                                      کیفری(دادسرا) تقاضای رسیدگی به جنبه خصوصی جرم

                                                      نماید ،یعنی اگر از جرم ضرر مادی یا مالی دیده است جبران

                                                      ان را ازهمان قاضی (دادسرا یا دادگاه ) تقاضا نماید .

                                                      رسیدگی به جنبه خصوصی جرم

فرق شاکی خصوصی با مدعی خصوصی

شاکی خصوصی به کسی گفته می شود که از جرمی که متضرر شده وبه دنبال ان مبادرت به تقدیم شکایت نامه به مرجع قضایی می نماید � کسی که شکایت بکند به دادسرا یا دادستان ،شاکی خصوصی است �

اما مدعی خصوصی همان شاکی خصوصی است که بعد از طرح شکایت در مهلت مقرر با تقدیم دادخواست (فرم خاص) از همان دادگاه تقاضای جبران خسارت خویش را دارد.

                        شاکی (خصوصی)----شکایت ----تقاضای مجازات -----تقدیم شکایت

الف  

                       مدعی (خصوصی)-----دادخواست فرم خاص --------جبران خسارت

                  شکایت نامه                             مجازات رد مال یا جبران خسارت

 شکوائیه

*در قانون ایین دادرسی کیفری هر چند هر ادعایی را می توان داشت اما هر ادعایی موجب محکومیت نمی شود*

3

سوال * در ایین دادرسی کیفری با چند نوع شاکی روبه روهستیم ؟

دونوع شاکی وجود دارد :1- شاکی عمومی 2- شاکی خصوصی

1-    شاکی عمومی : که همان دادستان است که به عنوان مدعی العلوم نسبت به جرایم عمومی مانند تکدی گری ، ولگردی ،قتل ...تکلیف پیگیری موضوع را دارد

2-    شاکی خصوصی : که شامل کلیه شهروندان اعم از حقیقی وحقوقی می گردد ( افراد حقیقی-موسسات عمومی �شرکت های حقوقی )

تبصره 2 ماده 2 �غسر:نوعی جرم است .توهین وافترا لواط وزنا به دیگری�

سوال * جرائم به طور کلی برچند دسته اند� از لحاظ رسیدگی وطرح شکایت �؟

برسه دسته اند

 1- جرائمی که تعقیب ان برعهده دادستان است چه شاکی داشته باشد وچه شاکی نداشته باشد.مثل : کلاهبرداری � خیانت در امانت

2-    جرائمی که با شکایت شاکی خصوصی تعقیب شروع می شود وبا گذشت وی تعقیب متوقف خواهد شد مثل : توهین �فحاشی � استعمال الفاظ رکیک � جرائم قابل گذشت مطلق �

3-    جرائمی که با شکایت شاکی تعقیب شروع میشود اما با گذشت وی تعقیب متوقف نخواهدشد وعلی رغم گذشت شاکی ،قاضی می تواند مجازاتی تعیین بکند یا تخفیف در مجازات بدهد یا مجازات

 نکند مثل : جرم ترک انفاق به ماده 727 ق.م. ا

ترک انفاق ----------در این ماده 31جرم اشاره نموده است که جزء این دسته اند

                         شکایت شاکی ------------- مجازات

    الف

                       دادخواست نفقه

سوال * مهلت تقدیم دادخواست از سوی شاکی چکونه تععین شده است ؟

برابر قانون ایین دادرسی کیفری  شاکی می تواند قبل از اعلام ختم دادرسی تسلیم همان شعبه دادگاه نماید البته مطا لبه این ضرروزیان براساس فرم دادخواست والصاق تمبر دادرسی می باشد

الف :شکایت ترک انفاق -----دادسرا----- قرارمجرمیت دادگاه ---------جلسات رسیدگی

                                                                                       چند جلسه یا

    قبل از اعلام ختم دادرسی ---------------------دادخواست نفقه            یک جلسه

سیستم های دادرسی کیفری را نام ببرید

1-    سیستم اتهامی

2-    سیستم تفتیشی

3-    سیستم مختاط

اولین سیستمی که در جهان به وجود امد سیستم اتهامی است که سابقه ی ان به انگلستان برمی گردد که به تدریج به امریکا وسایر کشورها نفوذ پیدا کرد

4

ویژگی های سیستم دادرسی اتهامی

1-    تقیب متهم نیازمند شکایت شاکی خصوصی می باشد لذا دستگاه قضایی تا قبل از شکایت حق تعقیب متهم را ندارد

2-    در این سیستم از دادسرا خبری نیست ، لذا شاکی می تواند مستقیم به نزد قاضی برود وتعقیب وتحقیق با خود قاضی است

3-    نحوه دادرسی در این سیستم علنی می باشد وهمه افراد حق حضور دارند

4-    دادرسی در این سیستم به صورت تدافعی است . یعنی هم شاکی وهم متهم ونیز وکلای انها حق طرح دعوا وحق دفاع کامل را دارند.لذا این امکان میسر است که متهم از تمامی اوراق پرونده مطلع گردد.

5-    در این سیستم هیات منصفه وجود دارد .البته در جرائم مهم مثل جرائم سیاسی ،جرائم جنایی وغیره..

6-    در این سیستم قاضی متکی به دلایل قانونی نیست ، لذا اگر اقرار ،شهادت اسناد در پرونده موجود باشد .بااین حال اگر قاضی به اقناع وجدانی نرسد می تواند رای مخالف بدهد .بنابراین اقناع وجدانی مربوط به دادرسی اتهامی می باشد

معایب سیستم دادرسی اتهامی

1-    ممکن است برخی از اشخاص به دلیل ترس یا دلایل دیگر شکایت ننمایند لذا بسیاری از جرائم از دید قاضی پنهان می ماند

2-    به لحاظ اهمیت منافع عمومی شهروندان تعدادی از جرائم که به جرائم عمومی معروف هستند نیاز به شکایت شاکی ندارند  مانند: قتل �شرب خمر

3-    با توجه به اینکه تدافعی بودن جرء ویژگی های این سیستم است این امر موجب اتلاف وقت دادرسی می شود .یعنی موجب مجادله اصحاب دعوی ووکلا خواهد شد ووقت دادگاه را خواهد گرفت.

4-    در این سیستم الزامی وجود ندارد گه قاضی از میان افراد متخصص واهل فن حقوقی باشد

* بدانیم  *

در انگلستان پایین ترین دادگاه انها مجستریت است .دادگاه مجستریت دو کار انجام میدهد

 1 - دادسرا 2- دادگاه

در این دادگاه جرائم کم اهمیت رسیدگی میشوند .بعد از دادگاه مجستریت دیگر دادگاها به ترتیب به شرح ذیل می باشد

مجستریت ----دادگاه شاهی--------------استیناف --------------علی یا اعیان

         � دادسرا ندارد .کاردادسرا را دادگاه مجستریت انجام می دهد �

محاسن سیستم دادرسی اتهامی

1-    علنی بودن دادرسی .....این کار موجب می گردد تا قضات قضاوت درستی انجام بدهند ومراقب گفتار وکردارخود باشند

2-    تدافعی بودن دادرسی ....چرا که هردو طرف دعا وی کاملا ازاد هستند .ازادی کامل در دفاع از خویش دارند

5

سیستم دادرسی تفتیشی

ویژگی های سیستم دادرسی تفتیشی

1-    این سیستم بعد از سیستم اتهامی در جهان مطرح شد .ابتدا در ایتالیا ودر حکومت موسیلینی وبعد المان زمان هیتلر وبعدها اتحاد شوروی سابق

2-    عقاید این سیستم درست برعکس سیستم اتهامی می باشد .به عنوان مثال رسیدگی سری را قبول دارد یعنی غیر علنی بودن دادگاه � دادرسی باید غیر تدافعی باشد � معتقد به سیستم ادله قانونی است � اعتقاد دارد در کنار هر دادگاهی باید دادسرایی باشد � هیات منصفه را قبول ندارد

سیستم دادرسی مختلط

این سیستم بعد ار انقلاب فرانسه مطرح شد که به سیستم فرانسوی نیز معروف می باشد .درواقع سیستم مختلط ادقامی از دو سیستم اتهامی وتفتیشی می باشد

ویژگی های سیستم دادرسی مختلط

1-    در تحقیقات مقدماتی ،کشف جرم،تعقیب متهم ، سیستم تفنیشی باید رعایت شود .یعنی متهم حق کپی گرفتن از پرونده را ندارد ..وکیل حق مداخله ندارد (وکیل متهم )ماده 128ن.ادکسیستم تفتیشی دادسراتفتیشی-دادگاه اتهامی

2-    زمانی که پرونده متهم با قرار مجرمیت از دادسرا به دادگاه ارسال شد رسیدگی در دادگاه تابع سیستم اتهامی است ..یعنی دادگاه علنی است ومتهم حق گرفتن چند وکیل را دارد ..حق گپی گرفتن از پرونده ها را دارد

3-    حق اعتراض به تصمیم قاضی در این سیستم وجود دارد چه مقامات دادسرا تصمیم بگیرند وچه قضاوت دادگاه

سیستم دادرسی اسلامی

ویژگی های سیستم دادرسی اسلامی

1-    در این سیستم از احظار، جلب ،تعقیب وتحقیق از متهم به طور مستقیم صحبت نشده وفقط از ادله ی اثبات جرم حرف زده شده است

2-    از دادگاه بدوی ، تجدیدنظر ، دیوان عالی کشور چیزی گفته نشده است ودر این سیستم وجود ندارد

3-    در این سیستم عزل ونسب قاضی شراط خاص خود را دارد به عنوان مثال � برخی از فقها ی فقهی اعتقاد دارند حدودا 27 شرط برای امر قضاوت وقاضی واجب وضروری است ونام برده شده که 12 شرط ان واجب و15 شرط ان مستحب است

4-    یک مرحله ای بودن دادرسی از دیگر ویژگی های این سیستم است ..یعنی حکمی که قاضی صادر نماید قطعی وغیر قابل اعتراض می باشد در حالی که در قانون دادرسی ایران  در حال حاضر چند مرحله ای بودن دادرسی مورد قبول است .

5-    اصل وحدت قاضی ..یکی دیگر از ویژگی های این سیستم است .توضیح اینکه در دادرسی اسلامی در قضاوت وصدور رای تعدد قاضی پذیرفته نیست .به عبارت دیگر جلسات دادگاه با حضور یک قاضی ورای دادگاه با امضاء همان قاضی رسمیت دارد.

�در صورتی که در اکثر کشورها ی جهان در رعایت حفظ حقوق شهروندان اعتقاد به تعدد قاضی دارند  تا از اشتباهات قضایی جلو گیری به عمل اید �

6

آیین دادرسی در ایران

وجود دادگاه تجدید نظر ، دیوان عالی کشورونیز دادگاه کیفری استان یعنی پذیرش تعدد قاضی به طور خلاصه در ایران  در دادگاه های بدوی به غیر از دادگاه کیفری استان  که دارای پنج قاضی می باشد  .اصل وحدت قاضی رعایت می شود .اما در دادگاه تجدید نظر سه قاضی حضور دارند که با امضاء اکثریت حداقل دو نفر رای قطعی است

موانع تعقیب دعوای عمومی

موانع به دو دسته تقسیم می شوند

1-    موانع موقتی

2-    موانع دائمی ( موارد سقوط دعوای عمومی )

موانع موقتی : به خوبی میدانیم هیچ موضوع ومسئله ای اساسا نباید مانع از تعقیب دستگاه قضایی نسبت به ارتکاب جرم گردد (اصل ) مگر مواردی که قانونگذار انانرا بیان میدارد که حت عنوان موانع تعقیب مطرح می گردد

انواع موانع تعقیب موقتی دعوای عمومی

1-    لزوم شکایت شاکی

2-    جنون متهم

3-    مصونیت

4-    اناطه کیفری

1-    لزوم شکایت شاکی

با توجه به اینکه جرائم به دو دسته قابل گذشت وغیر قابل گذشت تقسیم می شوند قانونگذار ایران در ماده 727 ق.م.ا جرائم قابال گذشت را نام می برد که صرفا با شکایت شاکی شروع می شود ضمنا این مسئله بدون ایراد نیست ار جمله ترس از طرح شکایت به دلیل تهدید بهجان ،مال وغیره ..ونیز مسائل حیثیتی که منجربه پدید امدن وضعیتی به نام رقم سیاه می گردد

تعریف رقم سیا ه

در امور کیفری در بحث از امار بزه کاری جرم شناسان به دو رقم بزه کاری اشاره دارند

 1-رقم اشکار      2- رقم مخفی یا سیاه

رقم اشکا ر: شامل میزان مجرمیتی است که در نیروی انتظامی یا در دادسرا یا دادگاه یا اجرای احکام کیفری ارائه می دهند

رقم سیاه : به امار بزه کاری گفته می شود که دستگاه قضایی به دلایل زیاد قادر به کشف انها نیستند لذا میدانیم که در جامعه ما جرم وجود دارد اما در امار اشکار قرار  نمی گیرد

2-    جنون متهم

تعریف جنون : حالتی است که فرد از قدرک درک وشعور برخوردار نیست  علی رقم اینکه به سن بلوغ رسیده یا فرد واقف ومسلط به گفتار وکردار خویش نیست

7

انواع جنون : 1- جنون دائمی  2- جنون غیر دائمی (ادواری)

سوال * شیوه برخورد قاضی با حالت جنون ادواری یعد از ارتکاب جرم چیست ؟

تبصره ماده 6 ق.ا.د ...هرگاه مرتکب جرم قبل از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود تا زمان افاقه  تعقیب متوقف می شود .البته قانونگذار بیان ننموده که چه تصمیمی گرفته شود ایا صرف دستور اداری کافی است یا مثل سابق قرار ترک تعقیب باید صادر نمود

3-    مصونیت

مصونیت در لغت به معنای در امان بودن است

وقتی شخص متهم از تعقیب کیفری مصون باشد .دستگاه کیفری حق رسیدگی ندارد وحداقل باید رسیدگی تشریفات خاصی را رعایت نماید  که خود برسه نوع است

                                           �مصونیت سیاسی �

انواع مصونیت                         � مصونیت قضایی �

                                          � مصونیت پارلمانی �

مصونیت سیاسی

گاهی اوقات به موجب قراردادهای بین المللی افراد سیاسی یک کشور در کشور دیگر �کشور محل خدمت � مرتکب جرمی می شوند .در این صورت کشور محل وقوع جرم حق رسیدگی ندارد چرا اینکه فرد از مصونیت سیاسی برخوردار است .البته این امر مانع از تعقیب کشور فرد مامور نیست این مطلب مشروط براین است که بین کشورها معادله ای متقابل وجود داشته باشد.

مصونیت قضایی

                                                                       شغلی

در ایران مصونیت قضایی بر دو نوع است

                                                                      کیفری

مصونیت شغلی

که قاضی را نمی توان  بدون محاکمه واثبات جرم یا تخلف به طور موقت  یا دائم منفصل  کرد یعنی حتی محل خدمت قاضی را بدون دلیل نمی توان تغییر داد

مصونیت کیفری

چنانچه یک قاضی مرتکب جرمی گردد اصولا دادگاهی که  به جرم وی رسیدگی  می کند و صلاحیت  این کار را دارد  .باید موضوع را به دادگاه انتظامی قضات منعکس نماید تا دادگاه انتظامی حکم تعلیق موقت وی را صادر نماید پس از ان به تعقیب این متهم بپردازد �دادگاه کیفری استان تهران �

تبصره ماده 4 از قانون تشکیل دادگاه عمومی انقلاب  

8

مصونیت پارلمانی                    حین اظهار نظر در مجلس �مصونیت مطلق �

                                         در ارتکاب جرم � به اطاع رئیس مجلس برسد �

به موجب اصل 186 ق.م.ا نمایندگان مجلس را که در مقام انجام وظایف نمایندگی نظراتی می دهند نمی توان تعقیب یا توقیف نمود اما اگر همین نماینده مجلس مرتکب جرمی در کشور گردد .دادسرای دادگاه عمومی تهران موظف است برابر ایین نامه ی داخلی مجلس اول وقوع جرم را به اطلاع رئیس مجلس برساند وسپس حق تعقیب وتحقیق ورسیدگی را خواهد داشت

4-    اناطه کیفری

اناطه کیفری یعنی که تعقیب یک امر کیفری وابسته به یک امر حقوقی است وچون رسیدگی به یک موضوع حقوقی در صلاحیت محاکم حقوقی است .دادگاه های کیفری حق وارد شدن به ان را ندارد ، در واقع پرونده کیفری تا زمان روشن شدن امر حقوقی معلق می ماند .البته به طور موقت

اناطه در لغت به معنای منوط کردن و وابسته کردن امری به امری دیگر

سوال  * اینکه در قرار اناطه اختلاف طرفین برسر مالکیت است ایا شامل هردو نوع مال منقول وغیر منقول می گردد یا فقط انواع اموال غیر منقول؟

در ظاهر به نظر میرسد مالکیت به صورت مطلق می باشد اما در یک پرونده کیفری چنین مسئله ای پدید  امد وهیات عمومی دیوان عالی کشور چنین رای دادکه : مثلا در سرقت که بین شاکی ومتهم در مالکیت مال اختلاف حاصل می گردد ،بازپرس یا دادیار نمی بایست قرار اناطه صادر کند بلکه خود مکلف ست موضوع را احراظ نماید ورای صادر کند

سوال * در صورتی که یک اختلاف حقوقی پیش اید وقرار اناطه صادر شود تکلیف چیست ؟

برابر ماده 12 ق.ا.د.ک فرد ذی نفع (اصحاب دعوی .شاکی ومتهم ) مکلفند ظرف مدت یکماه از تارخ ابلاغ اناطه کوضوع را به صورت دادخواست در دادگاه حقوقی مطرح وگواهی انرا به شعبه ای  که قرار اناطه صادر کرده ارائه نماید واا دادگاه کیفری یا دادسرا به رسیدگی خویش ادامه می دهد

موارد سقوط دعوی عمومی (ماده 6 ایین دادرسی کیفری )

1-    فوت متهم یا محکوم

2-    گذشت شاکی خصوصی در جرائم قابل گذشت

3-    عفو عمومی

4-    نسخ مجازات قانونی

5-    اعتبار امر مختومه

6-    مرور زمان در مجازاتهای باز دارنده

9

تعریف سقوط دعوای دعمومی

به اوضاع واحوالی گفته می شود که قانونگذار صراحتا در ماده 6.ق.ا.د.ک اشاره نموده که هم تعقیب متهم وهم اجرای حکم در هر یک از موارد شش گانه با صدور قرار موقوفی تعقیب یا موقوفی اجرا ء متوقف می گردد .اگر در دادسرا باشد توسط دادیار یا بازپرس واگر در دادگاه باشد توسط رئیس شعبه یا دادرس پرونده با صدور قرار یاد شده مختومه یا بایگانی می شود

سوال* دورکن مهمی که در موارد سقوط دعوای عمومی مطرح می گردد کدامند؟

1-    متوقف شدن تعقیب �قرار موقوفی تعقیب�

2-    متوقف شدن اجرای حکم مجازات �قرار موقوفی اجرا �

1-   فوت متهم یا محکوم

سوال* ایا در هرپرونده کیفری متهم  یا  محکوم فوت  نماید از موارد  سقوط  دعوی تلقی  می گردد ؟

به نظر میرسد فقط در جرم هایی که مجازاتهای   شخصی دارند فوت متهم یا محکوم جز سقوط  دعوا است .به عنوان مثال در ماده 259 ق.م.ا که فرد متهم به قتلی فوت نماید قصاص ودیه ساقط می گردد

سوال * در جزای نقدی تکلیف چیست ؟

بین حقوقدانان در خصوص جزای نقدی  اختلاف نظر است وعده ای  عقیده دارند  جزای نقدی  با فوت متهم یا محکوم ساقط نمی شود ومی گویند  ماهیت جزای نقدی  با شلاق  وحبس  متفاوت است  در واقع جزای نقدی بر مال فرد وحقوق مالی فرد تعلق می گیرد لذا می توان از  ماترک  متوفی  دریافت داشت ...اما عقیده دیگری وجود دارد که در دستگاه قضایی ایران از ان تبعیت می شود وان اینکه جزای نقدی جنبه جبران خسارت  ندارد ومثل دیه نیست لذا با فوت متهم جزای نقدی نیز ساقط می گردد .

2-   گذشت شاکی خصوصی در جرائم قابل گذشت

سوال * به چه جرائمی جرائم قابل گذشت می گویند ؟

اصولا به جرائمی گفته می شود که جنبه خصوصی  ان بر  جنبه عمومی  برتری  دارد که  البته از لحاظ تعدادنسبت به جرائم غیرقابل گذشت بسیار کم می باشد وجزء جرائمی است که فقط با شکایت شاکی شروع میشود وپرونده تشکیل می گردد که خود در دو حالت قابل بحث است

1-    جرمی که تعقیب ان با شکایت  شاکی  شروع می شود  و با  گذشت و رضایت او  متوقف می شود

2-    به جرمی گفته می شود که با شکایت شاکی تعقیب شروع می شود اما با گذشت او  دادگاه  می تواند به جای سقوط مجازات وتعقیب ،مجازاتی را با رعایت تخفیف برای محکوم انشاء نماید �مانند ترک انفاق �قتل � ماده 727 ق.م.ا

سوال * گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت چه اثاری دارد ؟

1- موجب توقف تعقیب مجازات

2- موجب تخفیف در مجازات می گردد

سوال * گذشت شاکی در جرائم غیر قابل گذشت از چه اثاری برخوردار است ؟

با توجه باه اینکه اصولا جرائم غیرقابل گذشت می باشند ودر جرائم غیرقابل گذشت  مثل :خیانت در امنت یا کلاه برداری ..وغیره دادگاه نمی تواند با وجود گذشت شاکی خصوصی تعقیب را متوقف کند ونیز مجازات را نمی تواند ساقط نماید ،بلکه دادگاه می تواند صرفا از باب گذشت در مجازات محکوم

10

تخفیف یا تبدیل اعمال نماید ومی تواند این کار را هم انجام ندهد �ماده 22 ق.م. ا �

به طور خلاصه جرم غیر قابل گذشت به جرمی گفته می شود که :جنبه عمومی ان بر جنبه خصوصی ان برتری داشته باشد یا اصلا جنبه خصوصی ندارد �مثل :ولگردی �تکدی گری �

سوال * موارد جرائم غیر قابل گذشت را بیان نمایید ؟

1-    موردی که جنبه عمومی بر جنبه خصوصی برتری دارد � خیانت درامانت �  کلاهبرداری  �

2-    موردی که اساسا جنبه خصوصی مطرح نمی گردد وشاکی خصوصی وجود ندارد �ولگردی �کلاشی � حدود �

سوال * گذشت شاکی خصوصی در جرائم غیر قابل گذشت ،قبل از صدور حکم قطعی وبعد از ان چه تا ثیری را دارد ؟

در هردو حالت امکان تخفیف یا تبدیل مجازات وجود دارد .اما اگر قبل از صدور  حکم  دادگاه  بدوی گذشت ورضایت حاصل گردد بر اساس ماده 22 ق.م.ا همان دادگاه می تواند تخفیف وتبدیل در جرم را نماید .توضییح اینکه این مورد فقط در تعزیرات وبازدانده می باشد ودر حدود وقصاص ودیات امکان تخفیف وتبدیل نیست

اما اگر گذشت شاکی بعد از صدور حکم قطعی باشد براساس ماده 277 از ق. ا.د. ک. دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند در میزان مجازات تجدید نظر نماید �تخفیف یا تبدیل �

قبل از صدور حکم در دادگاه بدوی                          ماده 22 ق.م. اسلامی

بعد از صدور حکم                                            ماده 227 ا.د. کیفری

عفو عمومی

سوال * منظور از عفو عمومی چیست ؟

عفو در لغت  شامل رضایت .گذشت .اجازه می گردد اما در اصطلاح حقوق عفو شامل گذشتی است که از سوی قوه مقننه یا قوه قضاییه �رهبری� صورت می پذیرد

سوال * انواع عفو را نام ببرید ؟

1-    عفو عمومی

2-    عفو خصوصی

عفو عمومی

عفوی است که از طریق تصویب قانون در مجلس نسبت به محکومین یا متهمین تعلق می گیرد .قالبا چنین عفوی در جرائم سیاسی وبا دگرگونی نظام حکومتی رخ می دهد.

عفو خصوصی

عفوی است که از طریق قوه قضاییه به بالاترین رئیس مقام اجرائی کشور �رهبر� پیشنهاد می شود وپس از تایید ان مقام اعمال می شود که معمولا در مناسبت های ویژه در خواست می گردد .که به دو

11

طریق قابل اعمال می باشد

1-    براساس نوع جرم ومیزان مجازات �کمتراز یک سال حبس �

2-    براساس پرونده های کیفری به صورت موردی وخاص که ربطی یه نوع جرم  و میزان  مجازات ندارد .گاهی اوقات زندان پراز افراد خطاکاری  می گردد دستگاه قضایی برای کم کردن هزینه .از مقام رهبری عفو خصوصی موردی خاص طلب می کند تا زندان کمی خالی شود .

4-نسخ مجازاتهای قانونی

چنانچه عملی به موجب قانون  سابق  جرم  بوده  و به  موجب  قانون  لاحق جرم محسوب نگردد ،یعنی قانونگذار مجازات ان را حذف نماید این مورد از موارد موقوفی تعقیب وحتی سقوط مجازات است ، چه در مرحله اجرا وچه در مرحله تعقیب .

5-    اعتبار امر مختو مه

این موضوع هم در پرونده های حقوقی وهم در پرونده های کیفری مطرح است  بدین معنی که ؛ چنانچه یک شکایت یا دعوای کیفری در چهار چوب قانون با رعایت تشریفات انجام بپذیرد  یا منتهی  به صدور رای گردد ورای قطعی شود دیگر نمی توان  رسیدگی  مجدد همان دعوا را  علیه همان  شخص با همان موضوع ودلیل در همان  دادگاه یا دادگاه دیگر طرح  نمود  بنابراین سه ویژگی  دراین موضوع  وجود دارد

                                                     1- وحدت اشخاص

سه ویژگی اعتبار امر مختومه                  2- وحدت موضوع

                                                    3-  وحدت  سبب

دراین صورت قاضی پرونده چه در دادسرا وچه در دادگاه اگر متوجه موضوع گردد باید به استناد ماده 2 ق.ا.د.ک قرار موقوفی تعقیب را صادر نماید بنابراین  می بینیم در  طرح  دعوای کیفری جدید  علیه اشخاص جدید با موضوع جدید ونیز با دلایل جدید ایراد واشکالی وجود ندارد وگرنه رسیدگی به پرونده دوم امکان پذیر نیست

6- مرور زمان در مجازاتهای باز دارنده � مرور زمان تنها در مجازاتهای بازدارنده اتفاق می افتد �

تعریف مجازاتهای بازدارنده  ماده�17 ق.م.ا �

برابر قانون مجازات اسلامی مجازاتها   پنج نوع می باشند

                              1- حدود

                              2- قصاص

                              3- دیات

انواع مجازاتها           4- تعزیرات

                             5- مجازات های باز دارنده

منظور از مجازات های بازدارنده ان است که :  تادیب یا عقوبتی است که از طرف حکومت به منظور حفظ نظم ومراعات مصلحت اجتماع در قبال تخلف از مقررات ونظامات حکومتی تایین می گردد از قبیل ،حبس � جزای نقدی � تعطیلی محل کسب � لغو پروانه �محرومیت از حقوق اجتماعی ونیز

12

اقامت در نقاط معین ومنع اقامت در نقطه یا نقاط معین ومانند ان

به طور مثال : مزاحمت تلفنی �تخلفات رانندگی �جرم چک � سازمان تعزیرات حکومتی �گران فروشی وارزان فروشی�

تعریف مرور زمان

گذشتن مدتی است که قانونگذار در بعضی از جرائم تعیین نموده که بعد از ان هیچ شکایتی پذیرفته نیست وتقاضای تعقیب ومجازات نمی توان داشت واگر هم صورت گیرد قاضی قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد کرد .

                                                       1- مرور زمان تعقیب

انواع مرور زمان

ماده 173 الی 176 ق.ا.د.کیفری

                                                       2- مرور زمان مجازات

قواعد مرحله کشف وتحقیق جرائم

سوال * �  وظایف ضابطین دادگستری در مرحله کشف وتحقیق جرائم چیست ؟�

وظایف بر دو دسته است 1-         در جرائم مشهود  2-           جرائم غیر مشهود

جرائم مشهود

در جرائم مشهود ضابطین دادگستری موضوع اتهام را باید با ذکر دلایل بلافاصله  کتبا به متهم ابلاغ نمایند وحداکثر تا مدت 24 ساعت این حق را دارند که متهم را تحت نظر نگهداری نمایند ودر اولین فرصت مراتب را به اطلاع مقام قضایی برسانند

جرائم غیر مشهود

ضابط دادگستری به محض اطلاع از وقوع جرم مراتب را جهت کسب تکلیف واخذ دستور لازم به مقام ذی صلاح قانونی اعلام میدارد

سوال *  جرائم مشهود کدامند ؟  � ماده 21 ق. ا.د.کیفری �

1-    جرمی که در مرئی ضابطین دادگستری واقع شده ویا بلافاصله

 مامورین یاد شده در محل وقوع جرم حضور یافته یا اثار جرم را بلا   فاصله پس از ان مشاهده کنند

2-    در صورتی که دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده اند ویا مجنی

                                     علیه بلافاصله  پس از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم اعلام نماید

شش بند دارد                       3- بلافاصله پس از وقوع جرم علائم واثار واضحه یا اسباب ودلایل جرم 

                                       در تصرف متهم یافت شود یا تعلق اسباب ودلایل یاد شده به متهم محرز

                                       شود

                                     4 - در صورتی که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته یا در 

                                          حال فرار یا فوری پس از ان دستگیر شود

                                     5- در مواردی که صاحبخانه بلافاصله پس از وقوع جرم ورود مامورین 

                                        را به خانه تقاضا نماید

                                      6- وقتی متهم ولگرد باشد               13

سوال * � وظایف مقام قضایی �دادسرا � در مرحله تحقیقات مقدماتی کدامند �

1-    احضار 2- جلب 3- بازجویی 4- معاینه محل5 �تحقیقات محلی  6- بازرسی از منازل 7- اخذ نظریه کارشناسی

تعریف احضار � ماده 112 الی 116 ق.ا.د.کیفری �

احضار دعوتی است که از طرف مقام قضایی برای یک شخص جهت حضور در مرجع قضایی به عمل می اید که در فرم های چاپی مخصوص در دو برگ نوشته می شود که به ان احضار نامه یا احضاریه می گویند

سوال *  � در احضاریه چه مطالبی باید ذکر شود ؟�

1-    مشخصات احضار شونده همراه با ادرس محل اقامت  2- مرجع احضار کننده یا محل حضور  3-  موعد حضور 4- در احضاریه نتیجه عدم حضور هم باید قید شود 5- عنوان احضار شونده معلوم باشد .یعنی متهم است یا شاهد یا شاکی

سوال * �  ایا ضابطین دادگستری حق صدور احضاریه را دارند ؟�

خیر

به نظر میرسد برابر ماده � 112 به بعد قانون .ا.د.کیفری � مرجع قضایی صرفا می تواند مبادرت به صدور احضاریه نماید ،البته از انجا که انجام تحقیقات از سوی دادسرا یا دادگاه به نیروی انتظامی نمایندگی داده می شود  بتوانند از برگه هایی به جای احضاریه استفاده نمایند

سوال *  � چه مواردی استثنائا در احضاریه نباید ذکر گردد ؟�

در مواقع خاص - موضوع اتهام -؛ چون به لحاظ حیثیتی یا اجتماعی از جمله احضار شهود یا جلوگیری از فرار متهم وسایر مسائل دادسرا این اختیار را دارد که از نوشتن نوع اتهام خود داری نماید

سوال * �  در خصوص وقت حضور در برگ احضاریه به چند صورت عمل می گردد ؟�

                                         1- تعین تاریخ معین

به دو صورت

                                        2- تعین وقت یک هفته ای یا ده روزه یا حتی سه روزه از زمان

                                             رویت یا ابلاغ (رویتی) �اوقات دادسرا �

سوال *� به طور کلی در رسیدگی به یک پرونده کیفری چند نوع وقت قانونی وجود دارد ؟ (اوقات دادگاه ) �

سه نوع وقت قانونی در دادگاه وجود دارد

1- وقت رسیدگی : توضیح اینکه اکثر پرونده هایی که از دادسرا با قرار محرومیت به دادگاه فرستاده می شود با ارجاع به شعبه توسط دفتر با هماهنگی قاضی وقت رسیدگی تعین می گردد .یعنی یک تاریخ معینی که بر اساس ان برای طرفین یا وکلا احضاریه فرستاده می شود ...وقت رسیدگی ان نوع از وقت قانونی است که لزوما با تعین تاریخ دقیق طرفین به دادگاه جهت حضور در جلسه محاکمه دعوت می شوند                                                     14

     2- وقت احتیاطی یا نظارتی :  ان نوع وقت قانونی است که هرچند با هماهنگی قاضی ، مدیر دفتر، در    دفتری به نام دفنر نظارت وقتی را تعین می کند اما این تعین وقت صرفا برای انجام پاره ای از امور از جمله اعلام نظر کارشناس ، استعلام از ادارات ، بهره برداری از یک پرونده قضایی دیگر صورت می پذیرد ، لذا هیچ احضاریه ای برای طرفین فرستاده نمی شود وجلسه ای هم وجود ندارد وفقط در ان وقت مدیر دفتر پرونده را برای ملاحظه واظهار نظر به نزد قاضی شعبه می اورد .

2-    وقت فوق العاده یا خارج از نوبت : ان وقت قانونی است که قانونگذار رسیدگی به بعضی از پرونده هارا بنا به ملاحضات سیاسی � امنیتی �یا حقوقی خارج از نوبت ودر اولین فرصت رسیدگی ورای صادر خواهد شد البته در حال حاضر اگثر پرونده ها در دستگاه قضایی به جهت تراکم وقت طولانی مدت دارند مانند پرونده های جاسوسی- یا قانون چک

سوال *  � در خصوص برگه جلب چه میدانید ؟�

برگ جلب دارای همان مشخصات برگ احضاریه است منتهی به خلاف برگ احضار که دردونسخه نوشته می شود برگ جلب صرفا در یک نسخه موشته می شود بدین دلیل که : نسخه اول برگ احضاریه به متهم داده ودر نسخه دیگر متهم امضاء نموده وبه مامور احضار رد می کند اما در برگ جلب دستگیری شخص مورد نظر توسط مامور مدنظر می باشد

قرار صدور تامین

سوال * �  از قرار صدور تامین چه میدانید ؟ �

دومین ومهم ترین وظیفه قاضی دردادسرا صدور تامین مناسب علیه متهم یا اموال او می باشد . بنابراین قرار تامین بردو نوع می باشد

                                            1- قرار تامین اموال (خواسته )- توقیف اموال متهم

انواع قرار تامین

                                            2- قرار تامین کیفری ( اشخاص )

سوال  * منظور از قرار تامین اموال یا خواسته چیست ؟

غالبا در جرائمی که جنبه مالی دارد به تقاضای شاکی توسط دادیار یا بازپرس این قرار صادر می شود .البته به موجب قانون ایین دادرسی کیفری هرچند شاکی می تواند ضمن شکایت ضررو زیان خود را از اموال متهم تامین نماید .از انجا که ممکن است سبب بروز خسارت احتمالی به متهم گردد به دستور دادیار یا بازپرس شاکی باید در اکثر پرونده ها مبلغی وجه نقد بابت تضمین خسارت احتمالی وارده به متهم به صندوق دادگستری واریز نماید که البته به تایید دادستان برسد که قابل اعتراض نیز هست

�ماده 74 - 75   ق .ا.د.کیفری �

خسارت احتمالی

15

در رویه قضایی بین 10 الی 20 درصد در نوسان است که بعضی از قضات از کارشناسان استفاده می کنند چنانچه شکایت شاکی رد شود ومتهم تبرئه گردد فرد تبرئه شده می تواند جبران خسارت را از این مبلغ از دادگاه در خواست نماید یعنی پولی که شاکی به صندوق دادگستری به عنوان تضمین خسارت واریز کرده است  از ان پول متهم تبرئه شده به عنوان جبران خسارت دریافت کند .در صورتی که مستند شاکی .اسناد رسمی  یادر حکم اسناد رسمی باشد .انهم با رعایت شرایطی ،سپردن وجه نقدبه عنوان خسارت احتمالی نیازی نیست ..مثل :سند ازدواج � سند مالکیت � چک

 سوال * قرار های مقدماتی که مربوط به شخص متهم می باشد کدامند؟

1-    قرار التزام به حضور با قول شرف

2-     قرار التزام به حضور با تعین وجه التزام تا ختم محاکمه واجرای حکم  در صورت استنکاف تبدیل به وجه الکفاله

3-    اخذ کفیل با وجه الکفاله

4-    اخذ وثیقه اعم از وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی یا مال منقول وغیر  منقول وبیمه رانندگی

5-    بازداشت موقت با رعایت شرایط مقرر در قانون

1-    قرار التزام به حضور با قول شرف

عبارتنداز نوعی تعهد کتبی که از متهم گرفته می شود تا در هر مرحله ای از مراحل تحقیق ودادرسی حضورش ضروری باشد حاضر شود چنین قراری از انجا که ضمانت اجرا ندارد اکثر دادیارها چنین قراری را صادر نمی نمایند .

2-   التزام به حضور با تعیین وجه التزام

عبارتنداز : نوعی تعهد که از متهم گرفته می شود تا در هر مرحله ای حضورش ضروری باشد حاضر شود .چنانچه حاضر نشود باید مبلغی را که در قرار به ان متعهد شده به صندوق دادگستری واریز نماید .البته به هنگام صدور قرار هیچ مبلغی دریافت نمی شود وفقط امضاء گرفته می شود .

3-   اخذ کفیل با وجه الکفاله

دراین نوع قرار ازادی متهم منوط به معرفی کفیل با مقدار وجه الکفاله ای که قاضی �دادیار یا بازپرس � تعین می کند . یعنی قاضی به متهم اعتماد ندارد به همین خاطر متهم باید شخص ثالثی را به عنوان کفیل معرفی نماید که اگر حاضر نشود �متهم � مبلغ وجه الکفاله از کفیل دریافت می گردد ،مورد کفالت می تواند 1- جواز کسب 2- فیش حقوقی کارمندی باشد .در ضمن زمانی که قاضی فرد کفیلی را می پذیرد قرار قبولی کفالت صادر می نماید تا فرد کفیل انرا امضاء نماید ضمنا نسخه ای از مدرک کفیل به صورت برابر با اصل شده در پرونده ضمیمه خواهد شد. ضمن اینکه اول از متهم برای حضور دعوت به عمل می اید ودر صورت عدم حضور به کفیل اخطار داده می شود که ظرف مدت بیست روز متهم را تسلیم نماید .در صورت عدم تسلیم وجه ااکفاله از کفیل اخذ خواهد شد .

4-   اخذ وثیقه اعم از وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی یا مال منقول یا غیر منقول یا بیمه نامه رانندگی

این قرار تقریبا شبیه قرار کفالت است با این تفاوت  که اولا در جرائم سنگین صادر می شود �ثانیا شخص وثیقه گذار یا باید وجه نقد به صندوق دادگستری بسارد یا سند تجاری یا مسکونی وغیره ...رابه

16

قاضی معرفی نماید تا از طریق کارشناس رسمی دادگستری واداره ثبت ان سند توقیف گردد واین امردر دفتر املاک توقیف شده ثبت می گردد .مهلت وثیقه هم بیست روز می باشد� ماده 136-140-143 ق.ا.د.کیفری � ضمنا قرار وثیقه همچون قرار کفالت قابل  اعتراض می باشد .

5-   قرار بازداشت موقت

یکی از شدیدترین قرارهای مقدماتی است که علیه آزادی متهم تا صدور حکم از سوی قاضی �دایار یا بازپرس� صادر می شود

انواع قرار بازداشت موقت

بردونوع می باشد                 1- قرار اختیاری

                                     2- قرار اجباری

قرار بازداشت اختیاری

برابر ماده 132 .آد.کیفری به منظور دسترسی به متهم وحضور به موقع وی در موارد لزوم ونیز جلوگیری از فرار ویا پنهان شدن یا تبانی با دیگران از بین 5 نوع قرار  قاضی می تواند یکی را انتخاب نماید .البته دادیار یا بازپرس در یک پرونده کیفری وقتی دلایل اتهام را پذیرفت باید یکی از قرار هارا صادر نماید .

قرار بازداشت اجباری

گاهی اوقات قانونگذار در بعضی از جرائم موضوع ماده 35،32 ق.ا.د.کیفری دادیار یا بازپرس را مکلف می کند فقط قرار بازداشت صادر نماید ،نه قرار دیگری

مثل : در قتل عمد � اسید پاشی � آدم ربایی ....وغیره

سوال * � مدت بازداشت موقت چگونه تعیین  خواهد شد ؟ �

قانونگذار در این خصوص اینگونه بیان نموده است که ؛ مدت اعتبار قرار بازداشت موقت تا صدور حکم بدوی می باشد ، البته مشروط به اینکه مدت آن از حداقل  مدت مجازات قانونی ان جرم بیشتر نباشد .

سوال * � آیا قرار بازداشت موقت قابل اعتراض می باشد یا خیر ؟ �

برابر با قانون اینچنین قراری قابل اعتراض می باشد که از تاریخ ابلاغ به متهم یک مهلت 10 روزه  برای اعتراض تعیین می گردد .قبل از سال 81 مرجع رسیدگی به اعتراض دادگاه تجدید نظر بود .اما از سال 81 تا کنون با دادگاه محل صدور قرار است که معمولا به یکی از شعبات کیفری دادگاه ارجاع داده می شود .که در خارج از نوبت به اعتراض رسیدگی می شود .

سوال * � آیا قرار بازداشت موقت نیاز به تایید مقام مافوق (دادستان ) دارد یا خیر ؟�

بله -  نیاز به تایید دادستان می باشد .البته اگر دادیار رای قرار را صادر نماید ودادستان مخالفت نماید .دادیار باید تبعیت کند  چراکه رابطه این دو رابطه ای طولی است یعنی دادیار حتما باید از مقام مافوق خود تبعیت نماید ---- اما اگر بازپرس قرار را صادر نماید ودادستان مخالفت نماید چون رابطه این دو رابطه ای

17

عرضی است لذا پرونده به دادگاه ارسال می گردد تا رفع اختلاف گردد

دادستان                                                                    دادستان                             بازپرس

                                                                                                عرضی

                طولی

بازپرس

 انواع قرارهای نهایی

1-   قرار منع تعقیب

2-   قرار موقوفی تعقیب

3-   قرار عدم صلاحیت

4-   قرار مجرمیت

انواع قرار نهایی ( ماهوی )                         1- قرار منع تعقیب � در دادسرا �

سوال *� در چه مواردی قرار منع تعقیب صادر می گردد ؟�

1-   جرم نبودن عمل ارتکابی � یعنی موضوع در حد یک تخلف انضباطی یا اداری بایک مسئله حقوقی است وجرمی اتفاق نیفتاده است �مثل جرم چک برگشتی اگر مدت 6 ماه ان رعایت نگردد وشکایت نشود وبعد از ان اقدام کنند قاضی قرار منع تعقیب را صادر می نماید .

2-  عدم کفایت دلیل -  شاکی ودادسرا دلیل ومدرک کافی  به دست نمی اورند دلیل کافی برای متهم کردن نیست  اما اگر دلیل پیدا شود با زهم شاکی می تواند طرح شکایت نماید .

3-     عدم انتساب به متهم  -    یعنی در این حالت عمل مجرمانه است  دلایل کافی  هم وجود دارد ،ولی طی تحقیقات معلوم می شود که ارتکاب جرم از ناحیه متهم نبوده یا فاعل جرم کودک یا شخص دیوانه ای بوده به گونه ای که قابل تعقیب نباشد .

  انواع قرارهای نهایی                                              2- قرار موقوفی تعقیب

این نوع قرار در موارد توقف دعوای عمومی یا درموارد سقوط مجازات صادر می گردد .ماده �6 .ق.ا.د.کیفری � این نوع قرار هم در دادسرا وهم در دادگاه صدور آن امکان پذیر است

18

انواع قرارهای نهایی                                              3- قرار عدم صلاحیت

این نوع قرار شکلی است .یعنی به ماهیت پرونده ارتباطی ندارد بلکه با توجه به نوع جرم ومیزان مجازات ومحل وقوع آن دادسرا یا دادگاه قرار عدم صلاحیت به دادسرا یا دادگاه دیگر صادر می کند که خود بر سه دسته است

تقسیم بندی قرار عدم صلاحیت                   1- ذاتی

                                                      2- محلی

                                               3- شخصی

مثال : اگر جرمی واقع گردد  وپرونده کیفری در دادسرای شهری مطرح گردد دادیار یا بازپرس ابتدا باید تلاش کنند تا صلاحیت دادسرا یا دادگاه را  از لحاظ محل وقوع جرم   وشخص فاعل به دست اورند  اگر نظامی است وعمل وی نیز نظامی باشد باید قرار عدم صلاحیت به دادسرای نظامی صادر نمایند .

سوال * � در صورت اختلاف در صلاحیت بین دادسرا ها ودادگاها تکلیف چیست ؟ �

1-    اگر بین دو دادسرا یا دودادگاه یک استان اختلاف ایجاد شود مرجع حل اختلاف در صورتی  دادگاه تجدید نظر خواهد بود که دادگاه عمومی باشد

2-    اگر بین دو دادسرا یا بین دودادگاه یکی نظامی ودیگری عمومی ویا انقلاب در یک استان باشد .مرجع حل اختلاف دیوان عالی کشور خواهد بود

3-    اگربین دو دادسرا یا دو دادگاه در دو استان مختلف ومجزا باشد �مرجع حل اختلاف با دیوان عالی کشور خواهد بود

انواع قرار نهایی                                                      4- قرار مجرمیت

وقتی دلایل در ارتکاب جرم کافی باشد ووقوع جرم از ناحیه متهم محرز  باشد در دادسرا توسط دادیار یا بازپرس قرار مجرمیت صادر می شود وحتما باید به تایید دادستان برسد وبا تایید دادستان برگی به نام کیفرخواست صادر می گردد وپرونده جهت صدور حکم اعم از برائت یا محکومیت به دادگاه ارسال می گردد

وسلام

تمام

2/3/89